Hạ men gan, nhiều mặt giáp công mới nên thuốc!

Dùng thuốc an toàn thường được hiểu theo kiểu uống thuốc thế nào để không vướng phản ứng phụ. Đúng nhưng chưa hoàn toàn chính xác. Thuốc an toàn phải đồng thời có hiệu quả tối ưu và ngược lại. Lý do rất đơn giản. Nếu tưởng thuốc uống vào nếu không tác dụng thì thuốc lại ra thì lầm. Thuốc nào cũng thế nếu không có hiệu năng như mong muốn sẽ có tác dụng nào khác, thường khi bất lợi. Thuốc hạ men gan là một dẫn chứng điển hình.

Mặc dầu viêm gan là bệnh hiện đang phát tán ở xứ mình, thậm chí đã từ lâu vượt xa mức báo động của ngành y ở các nước khác, do bên cạnh viêm gan siêu vi còn thêm viêm gan vì rượu bia, ma túy, ngộ độc hóa chất … nhưng số người hiểu đúng về bệnh này vẫn là thiểu số! Đáng nói hơn nữa là không thiếu bệnh nhân tuy đã được điều trị nhiều ngày đồng thời tuân thủ chặt chẽ y lệnh của thầy thuốc nhưng men gan vẫn trơ trơ, thậm chí càng lúc càng tăng!

 

Nếu người bệnh chưa hiếu rõ tất nhiên khó biết hết. Ngay cả tên gọi là men gan cũng khó hiểu. Tuy gọi là men nhưng chẳng ăn nhằm gì với chuyện lên men. Ba loại men gan thường được xét nghiệm với ký danh SGOT, SGPT và GGT là những chất gắn liền với cấu trúc của tế bào. Các chất này lọt được vào máu khi tế bào gan bị hủy hoại. Mô gan càng hư hại hàm lượng các chất này trong máu càng cao. Thầy thuốc dựa vào tiêu chí đó có thể phát hiện mức độ viêm tấy của lá gan cũng như hiệu quả của liệu pháp bằng cách so sánh kết quả trong quá trình điều trị. Nói cách khác, chữa sao không biết nhưng càng trị men gan càng cao là dấu hiệu cho thấy tiền đang mất nhưng tật vẫn mang!

May mắn cho bệnh nhân là hiện nay không thiếu thuốc để hạ men gan. Tùy theo kinh nghiệm mà thầy thuốc chọn thuốc hóa chất tổng hợp hay từ hoạt chất của dược thảo. Thuốc nào được lưu hành đều đã được xác minh tác dụng qua nghiên cứu thực nghiệm cũng như lâm sàng. Nhưng trong nhiều trường hợp rõ ràng thuốc không hiệu quả. Điều đó chứng tỏ muốn hạ được men gan phải cần thêm yếu tố khác để hỗ trợ thuốc.

Chuyện gì cũng có lý do. Cho dù dùng thuốc kiểu nào mà quên tối thiểu các biện pháp đi kèm, như dưới đây, thì men gan nếu hạ mới là chuyện lạ. Đó là:

• Cương quyết cấm đoán chuyện rượu bia, thuốc lá, hai món đại kỵ với lá gan, hai món hàng đầu phá thuốc đặc hiệu, thay vì sợ mất khách nên để mặc bệnh nhân muốn làm gì thì làm, miễn là đừng quên tái khám để nhận toa thuốc và … biên lai! Nên nhớ là, theo kết quả nghiên cứu hẳn hòi, lá gan nhờ khả năng chịu đựng rất cao nên phục hồi rất nhanh trong vòng vài tuần nếu gia chủ thương tình ngưng tiếp tục tẩm rượu, xông khói (thuốc lá) lá gan! Chữa viêm gan trong khi hơn 7000 độc chất của khói thuốc lá tiếp tục tác quái chẳng khác nào nước đổ đầu vịt.
• Áp dụng chế độ dinh dưỡng dồi dào dưỡng chất cần thiết cho tiến trình tái tạo như mô gan như lysin trong tảo spirulina, lecithin trong đậu nành, tiền sinh tố A trong dầu gấc, polyphenol trong nấm đông cô…, thay vì hình thức dinh dưỡng kiêng khem trật lất vì bệnh nhân hiểu lầm là phải kiêng hết nếu bị bệnh gan. Đừng quên, gan mà thiếu mỡ, thiếu đạm còn gì là gan! Ăn uống đến độ suy dinh dưỡng rồi đòi lá gan phục hồi thì đúng là thiếu công bằng!
• Phối hợp các loại men kháng viêm và kháng oxy-hóa như papain trong đu đủ, bromalin trong thơm … cho thường trong chế độ dinh dưỡng. Ngay cả việc dùng thuốc có các hoạt chất này cũng là điều nên làm để nhờ đó đồng thời tối ưu hóa hoạt động của hệ miễn dịch.
• Với bệnh nhân chưa cần điều trị nội trú, nghĩa là chưa có vấn đề với xơ gan cổ trướng, đừng quên uống đủ nước, tối thiểu hai lít rưởi trong ngày, để pha loãng độc chất nhằm giải tỏa áp lực cho lá gan. Nếu được nước khoáng lại có nhiều kali và manhê càng tốt.
• Ngủ cho đủ giờ, ngủ cho ngon giấc vì 8 giờ của giấc ngủ chính là cao điểm cho tiến trình phục hồi của lá gan. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh là kháng thể chống viêm gan được tổng hợp với vận tốc nhanh gấp 3-5 lần bình thường trong giấc ngủ. Thầy thuốc cũng biết từ lâu là thời gian hồi phục của lá gan kéo dài thấy rõ nếu bệnh nhân mất ngủ. Việc dùng thuốc an thần gốc dược thảo là điều nên làm vì mười người bệnh gan hết chín lo lắng vì căn bệnh, vì chi phí…
• Thiếu dược thảo đã được xác minh tác dụng nhuận gan lợi mật như Atisô, Linh Chi, Diệp Hạ Châu, Bồ Công Anh … trong phác đồ điều trị để vừa hỗ trợ chức năng giải độc vừa tái tạo nhu mô của lá gan thay vì “đem gan bỏ chợ” cho thuốc hóa chất ! Đừng quên là nhiều công trình nghiên cứu cho thấy tác dụng hạ men gan của nhiều cây thuốc rõ ràng an toàn hơn thuốc hóa chất. Cũng nên nhớ là người bệnh viêm gan không thể dùng thuốc trong ngày một ngày hai. Bệnh nhân vì thế cần liệu pháp hiệu quả nhưng đồng thời càng ít phản ứng phụ càng tốt. Nói cách khác, dùng thuốc là chuyện đương nhiên nhưng đồng thời làm sao để phác đồ điều trị bệnh gan đừng là áp lực của lá gan đã mệt nhoài vì bệnh!

Dù là viêm gan vì nguyên nhân nào cũng thế, dù do siêu vi hay vì độ cồn, bệnh khó lòng thuyên giảm nếu chỉ trông mong vào thuốc. Trị viêm gan nhưng thầy thuốc không cương quyết cấm đoán chuyện rượu bia, nhưng bệnh nhân không được hướng dẫn cụ thể về nếp sinh hoạt, về chế độ dinh dưỡng nhằm tiếp hơi giải độc cho lá gan thì bệnh nếu lùi mới là chuyện lạ! Trị bệnh gan cũng từa tựa như chống lạm phát. Ổn định được giá cả chỉ mới là chữa cháy cầm canh trong khi chờ đợi phục hồi nền kinh tế. Vấn đề của thầy thuốc khi gặp bệnh gan cũng thế. Không quá khó để hạ men gan, nhưng khó hơn nhiều ở chỗ làm sao đồng thời phục hồi nhu mô gan. Nếu không thì việc hạ men gan chỉ là chuyện chữa cháy cầm canh trong khi người bệnh cần hiệu quả về lâu về dài. Đừng quên viêm gan lúc nào cũng kiên nhẫn chực chờ từng thời cơ thuận lợi để đánh lén. Ám tiễn bao giờ cũng khó phòng hơn minh thương.

Bác sĩ Lương Lễ Hoàng.